Giulia Piscitelli, Ritratto dell’evangelista san Matteo (Πορτραίτο του Ευαγγελιστή Μάρκου, 2016), φύλλο χρυσού σε χαρτί, 136 × 95,6 εκ.
To Studio 14 είναι ένας χώρος έρευνας και εργασίας που εκκινεί από πολλά και διάφορα θέματα, ικανός να προάγει συγκεκριμένους σχηματισμούς· μια διαδικασία που συνδυάζει τους τομείς της τέχνης, της εκπαίδευσης και της πολιτικής, προσανατολισμένη προς μορφές γνώσης που διακινούνται και παράγονται σε αυτούς τους τομείς. Το πρότζεκτ χρησιμοποιεί τους θεσμούς της σύγχρονης τέχνης για να μετρήσει τα αυθεντικά ανοίγματα και τα συγκρουσιακά ολισθήματα. Τα θέματα που εξερευνά προάγουν ένα ευρύ παιχνίδι αμοιβαίων ανταλλαγών που συγκλίνουν σε απώτερη θεματολογία και μεθοδολογία: ένα πλεόνασμα γνώσεων το οποίο –πέρα από οποιαδήποτε αναπόφευκτη ιστορία– καθιστά δυνατή μια άλλη, ανησυχητική, ζωντανή ιστορία ανάμεσα στα ίχνη, στα θραύσματα και στις προβλέψεις μιας ασύμβατης εποχής, η οποία μολαταύτα είναι και αναπόφευκτη – αν δεν θέλουμε να μείνουμε κλεισμένοι εντός των ορίων ενός δεδομένου ευρωπαϊκού μοντέλου.
Η μελέτη, η δημιουργία και η παραγωγή επιτρέπουν μια διευρυμένη συγγραφική διάσταση που εδράζεται ανάμεσα στην εγγύτητα και στην απόσταση, σηματοδοτείται από τις διαρκείς καταπατήσεις σε ζώνες εξειδίκευσης άλλων και πυροδοτεί μια πρακτική προσαρμογών και ανατροπών στις ιεραρχίες. Η μπερδεμένη ιεραρχία που προκύπτει, ουδόλως αφελής, αποτελείται από επίσημες και ανεπίσημες κυκλικές διαδράσεις μεταξύ παραγωγικών υποκειμένων: μια σχέση ομοτίμων που κατακερματίζει τις αυτοαναφορικές συμπεριφορές με βάση το κύρος ενός τίτλου ή μια επαγγελματική αξία συνδεδεμένη με τη σταδιοδρομία.
Η θεματολογία της έρευνας αντιστοιχεί στην έρευνα σε τύπους δραστηριοτήτων που προτείνει το Studio 14 κατά τη μόνιμη ένταση μεταξύ επισημοποιημένων και ανοιχτών διαδικασιών εργασίας. Τα εργαστήρια, οι συζητήσεις, οι ομάδες ανάγνωσης, τα ανοιχτά στούντιο και τα επιστημονικά εργαστήρια όχι μόνο περιγράφουν και δίνουν μια εικόνα της φόρμας που εκφράζουν, προτείνουν και εκπροσωπούν, αλλά επίσης η δραματουργία της έρευνας όπως εξελίσσεται καθιστά εφικτή την παρέμβαση σε κοινωνικές προσδοκίες, συμβάσεις και πρότυπα. Η δουλειά στα είδη και στα φορμά –που πολλαπλασιάζονται, αναδύονται και διαρκώς αναδιαμορφώνονται μέσω συλλογικής δράσης– είναι το εργαλείο που χρησιμοποιείται για τις παρεμβάσεις στην πραγματικότητα και στους ανοιχτούς στο κοινό θεσμούς.
Το Studio 14 θέτει στο επίκεντρο τη σχέση μεταξύ τέχνης και κοινού, δηλαδή τη σχέση μεταξύ κοινωνίας και τέχνης – διαχωρισμένη από την εμμονή του μεγάλου, ευκαιριακού, γενικευμένου και γενικόλογου κοινού που συχνά έχει γίνει αιτία ώστε σύγχρονοι πολιτιστικοί θεσμοί να χάσουν τη φαντασία τους, τη νομιμοποίησή τους και τον ζήλο τους. Το Studio 14 δημιουργεί έναν χώρο για συμμετέχοντες ικανούς να πάρουν μέρος, να γίνουν μέρος: καλλιεργεί ερειστικές, επεκτατικές μεροληψίες που στοχεύουν να μεταβάλουν τις πρακτικές των άλλων, αφού είναι σαφώς καθορισμένες μεροληψίες. Το Studio 14 διαταράσσει την ιδιόλεκτο της αναγνώρισης, παράγει αντιφάσεις και πειράματα που βασίζονται στη δική τους περιορισμένη λογική. Αποσυναρμολογεί το κατά τα φαινόμενα γραμμικό, δημιουργώντας έναν χώρο που δεν είναι μετρικός αλλά πολιτικός, ώστε να καταληφθούν τα παράδοξα και οι αμφισημίες του παρόντος.
Το Studio 14 είναι μια πρωτοβουλία των:
Γιάννη Αλμπάνη, Δάφνης Αντωνίου, Δημήτρη Αθηρίδη, Paolo Do, Egija Inzule, Λουκία Κοτρωνάκη, Salvatore Lacagnina, Feodora Pallas, Adam Przywara.
Στα βάθη της θάλασσας υπάρχει ένα διαβολόψαρο…
Μύθοι, παραδόσεις και άλλοι απατεώνες
Η αρχαία Ελλάδα με την τέχνη και τη φιλοσοφία της, τη διονυσιακή και την απολλώνια, είναι η θάλασσα στην οποία ο δυτικός πολιτισμός –από τον Μεσαίωνα έως τις μέρες μας– επιστρέφει ανά κύκλους, με ποικίλες φιλοδοξίες και βαθμούς έντασης, βουτώντας όπως ένας δύτης για να εντοπίσει μυστηριώδη πλάσματα και αντικείμενα. Ένα ταξίδι σχεδόν στην αντίθετη κατεύθυνση, από το «κέντρο», διαρκώς οδηγεί στην ίδια «περιφέρεια», σε μια αγαπημένη και περιφρονημένη αφετηρία, διαρκώς πρόσφορη για επανοικειοποίηση και ανάκτηση. Είναι η Ελλάδα του Byron και του Coleridge, του Ingres, του Goethe και του Leopardi. Είναι η Ελλάδα που ανέσκαψαν οι Προφήτες του Μοντέρνου αναζητώντας τις δικές τους παραδόσεις: η τέχνη ως ιστορική μαρτυρία προσφέρεται για παραποίηση. Είναι ο ψευδής λαβύρινθος χτισμένος με οπλισμένο σκυρόδεμα στην Κνωσό· τα Προσφυγικά, το οικιστικό συγκρότημα που χτίστηκε στην Αθήνα για τους πρόσφυγες οι οποίοι εκδιώχθηκαν από την Τουρκία· και η «μεσογειακή» ρασιοναλιστική αρχιτεκτονική των Ιταλών αποικιοκρατών τους οποίους κάποιοι εξακολουθούν να αποκαλούν brava gente (καλούς ανθρώπους).
Η ιστορία των χερσονήσων και των νησιών τα οποία σήμερα αποκαλούμε Ελλάδα, με ονόματα που έχουν μυθοποιηθεί στον δυτικό πολιτισμό, είναι μια ιστορία που συνδυάζει τη «Δύση» και την «Ανατολή», τη γέννηση της «Ευρώπης» και τον μετασχηματισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μια ιστορία κατοχών, από την ασαφή, πολυπρόσωπη και ασυμβίβαστη ταυτότητα της Ευρώπης έως την κυριολεκτικά επινοημένη παράδοση της Σύγχρονης Ευρώπης. «Ο Παρθενώνας, στα μάτια μου, φάνταζε σαν ένας μύθος τον οποίο απεχθανόμουν: η πνευματική διαύγεια, η γεωμετρική υπεροψία, η άγνοια του μάγματος, της αταξίας, των ονείρων, των δαιμόνων και των εφιαλτών· ήμουν αντιμέτωπος με την εμμονή του μύθου γι’ αυτό που υποτίθεται ότι έπρεπε να γίνει η Ευρώπη». Έτσι προειδοποιούσε ο Giorgio Manganelli, καταξιωμένος συγγραφέας, ο οποίος έφτασε στην Αθήνα το 1971, μετά την επιστροφή του από το μοναδικό του ταξίδι στη μαγματική «Μαύρη Αφρική».
Είναι μια ταυτότητα την οποία τώρα επαναφέρουν στη συζήτηση οι χιλιάδες άντρες και γυναίκες που ξαναφτάνουν σε αυτές τις ακτές από διαφορετικούς πολιτισμούς, μιλώντας διαφορετικές γλώσσες, εκφράζοντας αντίθετες επιθυμίες, διασχίζοντας την ίδια θάλασσα, την «ευφάνταστα δομημένη» από την αμοιβαία διάδραση των πολλών πολιτισμών που συνορεύουν με τα νερά της. Άντρες και γυναίκες διατεθειμένοι άραγε να μάθουν τη γλώσσα του Goethe και το Volksgeist που κληροδοτήθηκαν από τα παραμύθια των αδερφών Grimm; Η θάλασσα των πειρατικών καραβιών, των εμπορικών πλοίων, ακόμα και των τεράστιων φορτηγών πλοίων της σύγχρονης εφοδιαστικής αλυσίδας. Τα πλοία με τα πολύγλωσσα πληρώματα, τα σκάφη των μεγάλων εξερευνητικών αποστολών, των αποικισμών και της παγκόσμιας αγοράς, που από το 1600 μέχρι σήμερα επαναλαμβάνουν το ίδιο πάντα και πάντα διαφορετικό ταξίδι, σε νέες και παλιές διαδρομές.
Σίγουρα η θάλασσα και τα πληρώματα έχουν ακόμη μυθική ανάμνηση από την αρχαία Ελλάδα. Από το πλοίο του Θησέα, του ήρωα που με τη βοήθεια της Αριάδνης κατάφερε να βγει από τον λαβύρινθο και να σκοτώσει τον Μινώταυρο, μέχρι το πλοίο του Οδυσσέα, για τον οποίο ο Δάντης δεν εγκρίνει την επιστροφή στο ασφαλές λιμάνι της Ιθάκης, του οποίου η «compagnia picciola» (λιγοστή συντροφιά) αψήφησε τη θάλασσα για χάρη της αγάπης για τη γνώση, μετατρέποντας τα κουπιά σε «ali al folle volo» (φτερά για τον «ξέφρενο τον πλου») και συναντώντας τον θάνατο χωρίς καν να έχει προσπαθήσει να φτάσει στο όρος του Καθαρτηρίου.
Το Studio 14 ξεκινά να οικειοποιηθεί την αμφισημία αυτών των χώρων, τόπων πραγματικών και επινοημένων, και να υιοθετήσει προοπτικές της αποξένωσης μέσω της κοινής έρευνας που συνενώνει καλλιτέχνες, συγγραφείς, πολιτικούς ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και φοιτητές και οποιονδήποτε θέλει να βουτήξει «στον υπόγειο κόσμο του μοντέρνου, χωρίς να διαθέτει τον οπλισμό του εξειδικευμένου ψαροντούφεκου, χωρίς να έχει εξοπλιστεί με τα ματογυάλια του δογματισμού, χωρίς καν την μπουκάλα οξυγόνου που είναι ο ενθουσιασμός για οτιδήποτε αυθόρμητο και πρωτόγονο, τον οποίο αναπνέουμε σήμερα», όπως έγραφε ο Italo Calvino στην εισαγωγή του στα Ιταλικά παραμύθια το 1956. Και χωρίς τον διαχεόμενο ενθουσιασμό για εναλλακτικές και απομονωμένες μορφές διαβίωσης που δεν συμβιβάζονται με το εργοστάσιο της κοινωνίας, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε. Επιπλέον, δεν είμαστε διατεθειμένοι να αποδεχτούμε οποιαδήποτε μορφή εξιδανίκευσης, καθώς αδυνατούμε να καταπνίξουμε την ανάγκη να μεταφράσουμε, να περάσουμε από τη μια γλώσσα στην άλλη, από τις συγκεκριμένες μορφές στις αφηρημένες λέξεις, από τις αφηρημένες απεικονίσεις στις συγκεκριμένες εμπειρίες. Είναι αδύνατο να μην ερμηνεύουμε, όπως είναι αδύνατο να απέχουμε από τη διαδικασία της σκέψης. Αυτά είναι μερικά από τα σχέδια που το Studio 14 αποπειράται να εξυφάνει με παρουσιάσεις, αναγνώσεις, συνέδρια, συζητήσεις, προβολές, έρευνα πεδίου και επισκέψεις· να σκεφτεί και να δράσει στο παρόν, ξεκινώντας από την Ελλάδα του σήμερα, σε μια εποχή όπου η Ευρώπη –για άλλη μια φορά– έχει βγάλει τον λογαριασμό για τη δική της επινόηση της Ελλάδας.
Συμμετέχουν: Sven Beckert, Iain Chambers, Cathy Gere, Ελένη Κυραμαργιού, Τάσος Κωστόπουλος, Nasim Lomani, Βάσω Νικολάου, Δημήτρης Παπανικολάου, Giulia Piscitelli, Jon Solomon, Vio.Me. και καλλιτέχνες της documenta 14.
Περαιτέρω συναντήσεις, εξελίξεις, εργαστήρια και ανοιχτά στούντιο θα ανακοινωθούν σύντομα. Παρακαλούμε δείτε εδώ για τακτικές ανανεώσεις και συμβουλευτείτε το ημερολόγιο για επερχόμενες εκδηλώσεις.
