Le code noir

Le code noir ou recueil des règlements rendus jusqu'à présent: concernant le gouvernement, l'administration de la justice, la police, la discipline & le commerce des nègres dans les colonies françoises et les conseils et compagnies établis à ce sujet, 1742, από τις εκδόσεις Prault, Παρίσι, 1742, Συλλογή Staatsbibliothek zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz, άποψη εγκατάστασης, Neue Galerie, Κάσελ, documenta 14, φωτογραφία: Mathias Völzke

Ο Code Noir (Μαύρος Κώδικας), που χαρακτηρίστηκε το πιο τερατώδες νομικό κείμενο της σύγχρονης εποχής (Louis Sala-Molins), ήταν ένα διάταγμα που εξέδωσε ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ’ το 1685 στις Βερσαλλίες για τον καθορισμό των συνθηκών δουλείας στη γαλλική αποικιοκρατική αυτοκρατορία. Στα εξήντα άρθρα του το διάταγμα διατύπωνε περιορισμούς στις δραστηριότητες των σκλάβων, επέβαλλε τον ρωμαιοκαθολικισμό ως αποκλειστική θρησκεία και εκδίωκε τους Εβραίους από τις αποικίες προκειμένου να εδραιώσει την κυριαρχία της Γαλλίας και να διασφαλίσει την εξαιρετικά επικερδή επιχειρηματικότητα στην αιματοβαμμένη οικονομία του ζαχαροκάλαμου. Μια εκδοχή του διατάγματος επικυρώθηκε το 1724 στη Λουιζιάνα.

Σε συνδυασμό με τον απέναντι πίνακα του Emil Ludwig Grimm με τίτλο The Moors Baptism (Η βάφτιση του Μαυριτανού, 1841), τα δύο έργα μαρτυρούν τον καθοριστικό ρόλο του χριστιανισμού ως θρησκευτικού πυλώνα και οπλοστασίου της αποικιοκρατίας των Ευρωπαίων. Η σωτηρία, η παιδεία και η ανάπτυξη προσφέρονταν ως ηθικά άλλοθι των χριστιανών ιεραπόστολων που εξυπηρετούσαν τη διείσδυση σε κοινωνίες προς αποικιοποίηση, τη νομιμοποίηση του βίαιου αποικιοκρατικού καθεστώτος και την καταστολή της αντίστασης ενάντια στον πολιτικό και πολιτισμικό ιμπεριαλισμό.

Ο Code Noir καταδίκαζε τους σκλάβους σε νομική και πολιτική ανυπαρξία προκειμένου να διασφαλίσει την υπακοή τους και να εμποδίσει εξεγέρσεις. Τα μέτρα προστασίας των σκλάβων ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, ενώ οι ιδιοκτήτες τους που παρανομούσαν δεν διώκονταν παρά μόνο σπάνια. Το 1803, μετά την επιτυχημένη εξέγερση στην Αϊτή με αίτημα την ανεξαρτησία και την επίσημη κατάργηση της δουλείας, ο Code Noir ενσωματώθηκε στον Code Civil (Αστικό Κώδικα) του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο Code Noir παρέμεινε εν ισχύ έως το 1848. Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού ποτέ δεν επιδίωξαν την άμεση κατάργησή του, αλλά πρότειναν για τους σκλάβους ένα μοντέλο βάσει ιεραρχίας, ώστε να «αναπτυχθούν από τη φαυλότητα» στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Οι συνέπειες του Code Noir είναι εμφανείς ακόμη και σήμερα· οι συντεταγμένες του διαπότισαν το πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό έδαφος των αποικιών και άρα καθορίζουν τις σημερινές φυλετικές ιεραρχίες και τη βία τους.

Αναρτήθηκε στην κατηγορία Δημόσια έκθεση