Εκείνη τη µέρα, πριν από 14 χρόνια, συνάντησα πρώτη φορά τον Rasheed. Η πόρτα άνοιξε, άκουσα ένα απαλό γέλιο και ένας άντρας µε λαµπερά µάτια και µ’ ένα άγριο φωτοστέφανο από µαλλιά που άρχιζαν να γκριζάρουν µε τράβηξε µέσα απ’ τη βροχή. Ανεβήκαµε µερικά σκαλοπάτια και µε έβαλε να καθίσω σε ένα τραπέζι, σε ένα δωµάτιο που µύριζε έντονα µαγειρευτό κοτόπουλο. Έφερε δυο ξέχειλα πιάτα φαγητό κι άρχισαν οι ερωτήσεις. Μπήκαµε κατευθείαν στην ουσία· τέχνη και πολιτική.

Αργότερα κατάλαβα. Ο Rasheed, που γεννήθηκε στο Καράτσι το 1935, ήταν εξέχον ιδρυτικό µέλος, αρχισυντάκτης και κινητήρια δύναµη του Third Text, µιας δυναµικής επιθεώρησης µε κριτικά κείµενα και αποαποικιοκρατική κουλτούρα. Μια από τις συνήθειές του ήταν να ανακαλύπτει, να υποστηρίζει και να παροτρύνει καινούριες φωνές, και το έκανε τόσο φυσικά και µε τόση ζέση όσο το να µαγειρέψει ένα πιάτο φαΐ για κάποιον άγνωστο. Ως σύµπραξη, το Third Text έγινε ένα φόρουµ παγκόσµιας εµβέλειας. Ωστόσο, επί 1.000 τεύχη παρέµεινε άρρηκτα συνδεδεµένο µε το καλλιτεχνικό έργο του ιδρυτή του. Όπως έµαθα, αυτό το εν εξελίξει έργο συµπεριλαµβάνει ένα σώµα γλυπτικής δουλειάς που συνέβαλε τα µέγιστα στον βρετανικό µινιµαλισµό. Επιπλέον, περιλαµβάνει κείµενα (Preliminary Notes for a BLACK MANIFESTO [Προπαρασκευαστικές σηµειώσεις για ένα ΜΑΥΡΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ], 1975-76, µεταξύ άλλων) καθώς και περφόρµανς (όπως το Paki Bastard [Μπάσταρδε Πακιστανέ], 1977) που προκαλούσαν τον αυτάρεσκο, υπεροπτικό ρατσισµό που ήταν –και εξακολουθεί να είναι– διάχυτος στο Λονδίνο και στον καλλιτεχνικό του κόσµο.

Το Third Text, που ιδρύθηκε το 1987, δηµιουργήθηκε βάσει της εµπειρίας του Black Phoenix, της αντιρατσιστικής, αντιιµπεριαλιστικής επιθεώρησης στην οποία ο Rasheed συνεργαζόταν µε τον Mahmood Jamal. Για µένα και για πολλούς άλλους το Third Text έγινε ένα σπίτι, ένας τόπος που τον ζέσταινε και τον ζωντάνευε η γενναιοδωρία και το άσβεστο πάθος του Rasheed. Ύστερα, το 2012, ήρθε το σοκ: η επιθεώρηση καταλήφθηκε από το ίδιο το διοικητικό της συµβούλιο. Το Third Text συνεχίζει παράνοµα – αυτό δεν το ξεχνάµε. Ούτε το ότι ο Rasheed έχει πολλά ακόµη να µας διδάξει: τώρα τα µαθήµατα αφορούν το σθένος.

Βιώνοντας την απώλεια παραγωγικά, ο Rasheed συνεχίζει να δηµιουργεί ρηξικέλευθο έργο µε τη µορφή κοινωνικής τέχνης και στόχο τη µετασχηµατιστική συνεργασία. Τα «οικο-αισθητικά» σχέδια που προτείνονται στα δοκίµια Art Beyond Art (Τέχνη πέρα από την τέχνη, 2010) µας προκαλούν να σκεφτούµε εκ νέου τις σχέσεις µας µε τη γη, τη θάλασσα και τον τόπο, τις περιοχές επαφής φύσης-κουλτούρας.

Ο Rasheed περιγράφει το έργο του σαν ένα ταξίδι που διακόπτεται, παρεκκλίνει, συναντά εµπόδια, τα ξεπερνά. Για µένα αναπαριστά και ανανεώνει µια συζήτηση που δεν τελειώνει ποτέ. Τον περασµένο Απρίλιο έλαβα ένα email. Θα ερχόταν στην Αθήνα, ετοίµαζε κάτι για την documenta 14. Μία εβδοµάδα αργότερα καθόµασταν παρέα στο Μοναστηράκι, τρώγοντας µαζί µε τη Μαρίνα Φωκίδη. Η ουσία, όπως πάντα: τέχνη και πολιτική.

Gene Ray